T.B.M.M Egemenlik Evi – Eski Belediye Binası

Eski Belediye binası olarak bilinen T.B.M.M Egemenlik Evi, günümüzde İzmir’in Hisarönü bölgesinde yer alır. Bugün TBMM Egemenlik Evi’nin bulunduğu bölgede, 13.Yüzyıl sonlarında Latinlere ait Metropol (Merkez) Kilisesi ve Cenevizliler tarafından yaptırılmış St. Pierre Kalesi bulunmaktaydı. 1402 yılında, o zamanki iç limanı doldurtarak bütün kenti yakıp yıkan Timur’un saldırısı sonucu tahrip edilen ve sonraları bir türlü onarılamayan bu kale, 1424 yılında Osmanlı yönetimince yıktırılarak, aynı alana “Ok Kalesi” adını taşıyan basit bir kale daha yapıldı. Ama bu kalenin sonu da ilkinden pek farklı olmadı. Zaman içinde birçok kez el değiştiren ve kapitülasyonlar doğrultusunda uzun süre -Osmanlı Devleti denetiminde- yabancılar tarafından yönetilen Ok Kalesi, 19.Yüzyıl sonlarında yıktırıldı ve yerine bir çok yeni yapı ile birlikte Belediye Binası inşa edildi.

19.yüzyılda Osmanlı modernleşme projesinin yereldeki en önemli adımı olan belediye örgütlenmeleri, İstanbul, İzmir, Selanik gibi liman kentlerinde ortaya çıktı. Bu kentlerin önemli bir ticaret merkezi olmalarının yanı sıra, içlerinde barındırdıkları çok kültürlü sosyal doku belediyelerin bu kentlerde ortaya çıkmasına neden oldu. İstanbul’da bulunan Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde ki bir belgede Osmanlı Devleti’nin 25 Kasım 1867’de İzmir’de bir belediye dairesi kurulmasına izin verdiği anlaşılıyor. 1868 tarihinde İzmir Belediyesi resmen görevine başlamıştı.
Hisarönü bölgesinde yer alan belediye binası 1891 yılında yaptırıldı. 1893 yılında buraya taşınan belediye, daha önce Kordon’da bulunmaktaydı. 19. yüzyılın sonlarına kadar iki ayrı belediye ile yönetilen İzmir, Halil Rıfat Paşa’nın valiliği sırasında tek bir yapı olarak birleştirildi. Bu binada ilk görev yapan belediye başkanı Helvacızade Emin Bey olmasına rağmen, iki belediyenin birleştirilmesiyle birlikte yapılan seçimlerde Evliyazade Hacı Mehmet Efendi, birleştirilen iki belediyenin tek başkanı seçildi.
Ulusal Mücadele yıllarında İzmir Müdafaa-i Hukuk Teşkilatı’nın çalışmalarına mekan teşkil eden ve uzun yıllar belediye hizmetlerinin yürütüldüğü Belediye Binası, 1970’li yıllarda belediyenin taşınmasından sonra boşaltılıp, 1991 yılında T.B.M.M. Milli Saraylar Daire Başkanlığı’na devredilerek, T.B.M.M Vakfı’nca koruma altına alındı. 1995 yılında tamamlanacak, kapsamlı onarım sonrası da T.B.M.M Egemenlik Evi adıyla İzmir’in tarihi dokusuna yeniden armağan edildi.

1997 yazından itibaren bölgenin turizm ağırlıklı yoğunluğu da gözönünde tutularak bir küttür ve sanat merkezi olarak faaliyet göstermesine karar verilen yapıda bugün, giriş katta; bir cafe-pasaj ve Milli Saraylar Daire Başkanlığı’nca hazırlanmış kültür yayınlarıyla birlikte orijinallerine bağlı kalınarak sınırlı sayıda üretilmiş tarihi Yıldız Porselenleri ve Hereke Halıları’nın satış reyonu, ikinci katta ise, Ulu Önder Atatürk’ü konu alan daimibir fotoğraf sergisiyle beraber, panelden gösteriye, sergiden dinletiye her türlü kültürel etkinliğin yapılabildiği sergi ve gösteri salonları yer alıyor.
Adres: “Milli Egemenlik Evi” 900. Sok. No:17 Hisarönü / İzmir
Tel: 0-232-441 85 31

İZMİR’DE BELEDİYECİLİK

Kırım harbinden sonra Türkiye’de devlet teşkilatı garp memleketlerindeki usullere göre ayarlanınca İzmir’de belediye tekilatı kuruldu.Fakat 1871 ile 1879 yılı arasıda belediye çalışmalarının nev’i hakkında elde hiçbir malumat yoktur.1879 Aydın salnamesi İzmir’de belediye teşkilatının iki daireye ayrıldığını yazar.Birinci belediye dairesi başkanı Helvacı Zade Emin,ikinci belediye dairesi başkanı ise Ragıp Bey idi.Her iki belediye dairesinin dokuzar üyelik belediye meclisleri,muazzaf memur kadroları,başkatip,muhasebeci,tercüman,sandık emini,kontreto katibi,doktor,mühendis,müfettiş,çarşı ağası ve mimarı bulunurdu.
O tarihte İzmir şehri birinci Kordon,Saman iskelesi,Balık Pazarı hamamı,Marpuççular,Parmakkapı,Peştamalcıbaşı,Haliliye caddesi,Basmane istasyonu ve Kemer caddesini takip eden hat ile ikiye ayrılarak bu hattın batı arafı birinci belediye dairesini, doğu tarafıda ikinci belediye dairesini teşkil ederdi.Şimdiki Fevzi Paşa Bulvarı şehri ikiye taksim eden hattı teşkil ediyordu.
Halil Rifat Paşa’nın valiliğe kadar devam eden bu şekil 1891 yılında iki belediye dairesinin birleştirilmesi,tek belediye meclisi ve reisinin iş başına getirilmesini icap ettirdi ve belediye reisliğini Helvacı Zade Emin bey deruhte etti.Hisar cami civarında şimdiki belediye dairesi de o zaman inşa oldu.Bu birleşme şehir gelirini arttırmamakla beraber masraflarda 1144 altın tasarruf teminine yaradı.30.000 altından ibaret belediye yıllık geliri kantar,zephiye ve hayvan alım ve satım resminde yarısının hazineye verilmesi ile 25.000 altına düştü.Yine bu tarihte belediyenin zabıta ve temizlik memurları sayıs 129 du.
Evliyade zade Mehmet Bey’in belediye reisliği zamanında (1893) belediye kalem teşkilatı genişletildi,belediye doktorları dörde çıkarıldı.Bizzat şimdiki belediye binasını yaptırdı.1894 yılında belediye reisine yardmcı olarak bir muavinlik ihdas olunarak bu vazifeye Abdurrahman Bey getirildi.1895’de belediye reisliği vazifesini Eşref Paşa’nın deruhte ettiğini görürüz.Çok çalışkan bir zat olan Eşref Paşa belediyenin gelirini arttırdi ve 1907 yılında takriben 40.000 altına çıkardı.Eşref Paşa bugün Tınaztepe adını alan okul binasını,Tepecik’teki Eşrefpaşa Hastanesini,Darağaç ve Karşıyaka tranvaylarını,Eşrefpaşa camiini yaptırdı,bu camininin bitişiğinde yaptırdığı binalarıda camie vakfettirdi.İzmir yollarından çoğunun kesme taşla yaptırılması Eşref Paşa’nın belediye reisliği devrine rastlar.
Mithat Paşanın valiliği zamanında (1880) şehir hudutları askeri kışlanın bulunduğu yere kadar devam ediyordu.Ondan ötesi kayalıklardan ibaretti.Göztepe’de tepe etekleri deniz kenarına kadar uzanıyor,şehrin mülhakatla irtibatı Karantina üzerinden,Arap Hasan çeşmesi istikametinde mümkün oluyordu.Mithat Paşa zamanında kayalıklar ve Göztepe’nin denize uzanan etekleri ortadan kaldırılarak bugünkü İnonü Caddesi meydana getirildi.1885’te İzmir’de ilk valiliği günlerinde Halil Rifat Paşa şimdiki Bahribaba parkı civarında ve Değirmen dağından geçerek Karantina’nın dağ kısmına kadar uzanan Halil Rifat Paşa caddesini açtırdı.Halil Rifat Paşa ikinci defa İzmir valiliği devrinde (1889 – 1892) Hatay caddesini açtırdı,İzmir idadisini,Kadifekale civarında “Muhacirin” evlerini ve Aziziye Mahallesini de Halil Rifat Paşa yaptırdı.
Vali Hasan Paşa Fehmi Paşa (1893 – 1896) valiliği devrinde İkiçeşmelik – Bayramyeri yolunu açtırdı,Bayramyeri’nden başlayarak Katipoğlu – Kızılçullu büyük demir köprüyü meydana getirdi.