Anafartalar Caddesi ile Kemeraltı 863 Sokak’ın birleştiği köşede yer alan Başdurak Camii,kurucusu Hacı Hüseyin Camii olarak biliniyor.Geçmiş yıllarda “Başoturak” olarak anılan bölgede bulunan Camii, günlük dilde daha kolay söylendiği için zamanla Başdurak olarak anılmaya başlamış.
Tam olarak bilinmeyen bir tarihte ve nedenle yıkılan medrese ile birlikte inşa edilmiş olan Başdurak camii hakkında en eski bilgilere Evliya Çelebi’nin “Seyahatnamesi”nden ulaşabiliyoruz.
Camide,kuruluşuna dair herhangi bir yazılı bilgi yok fakat “Seyahatname”de giriş kapısı üzerinde,tahıl tüccarı Hacı Hüseyin tarafından 1652’de yaptırıldığını belirten bir kitabenin bulunduğundan söz ediliyor.Bu kitabenin de izlerine bugün rastlanmıyor.Bunun yerinde caminin 1774 yılında onarıldığını belirten onarım kitabesi bulunuyor.Caminin ikinci onarım kitabesi ise avlu kapısı taç kısmının iç ve dış yüzeyinde yer alıyor.Bu kitabeye göre cami,depremde büyük zarar görmüş.Halkında yardımıyla 1894-1895 yıllarında onarılmış.Son olarak Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından üç yıl süren çalışmalarla restore edilen cami 2001 yılı Mayıs ayında ibadete açılmış.
Cami,alt katta dükkanların,üst katta ibadet mekanı ile son cemaat yerinin bulunduğu fevkani,yani çarşı-cami tipinde.Vakıflar Genel Müdürlüğü’nce üç yıl boyunca sürdürülen onarım çalışmaları sırasında raslanan ,izler değerlendirilerek çarşı bölümüne bir dükkan daha ilave edilmiş.Böylelikle caminin altında bulunan dükkan sayısı 28’e çıkmış.İbadet mekanı kare planlı olup tromplarla geçilen büyük bir kubbe ile örtülmüş.Üç bölümlü son cemaat yerinin üzeri,ortada ayna tonoz,yanlarda ise pandantif geçişli yine birer kubbe ile örtülmüş.Son cemaat mahallinin doğu yönündeki bir kapı,üzeri tonozlu imam odasına ve batı yönündeki diğer kapı ise,minareye giden bir koridora açılıyor.Caminin kuzeybatı köşesinde yer alan bugünkü minaresi,yıkılan ilk minarenin yerine sonradan yapılmış.
Yapının dış cephelerinde,saçağın altındaki alçı friz ile üzerindeki çiçek motifleri dikkat çekiyor.Duvarların üst kısmı,alt ve üst kat pencereleri ile mihrap,bitkisel motiflerden oluşan alçak kabartma alçılarla bezeli.Tüm ihtişamıyla göz kamaştıran Başdurak Camii’nin içinde yer yer kalem işi süslemelere de rastlanıyor.Minber girişinde ve yan aynalıklarında bulunan mermer kabartmalar ile korkuluklarındaki ajur tekniğinde yapılmış bitkisel süslemeler de görülmeye değer..
İzmir Kemeraltı Başdurak ( Hacı Hüseyin ) Camii
