İZMİR CAMİLERİ

1890 senesinde Aya fotini Çan kulesinden çekilen bu geniş acili İzmir fotoğrafında ki camiler.

1.Faikbey
2.Şeyh
3.Hatuniye
4.Pazaryeri
5.müftü camii
6.St george(aya yorgo) ortodoks rum kilisesi
7.Dibekbasi
8.Topalti Baladur haci mehmet
9.ırgat pazarı camii
9-10 arasindaki Sadirvan
10.Kestanepazari
11.ikicesmelik karakol halil efendi
12.Haci mehmet müftü
12-13 arasindaki Basdurak
13.Hisar
Faikpaşa Camii
XVI. Yüzyıl’ın başlarında İzmir’in bir mahallesine adını veren cami olup, 965 ve 967 Sokaklardadır. Evliya Çelebi (kâgir kubbesinin kurşun örtülü) olduğunu söylüyor ki, aslî yapısı herhalde yangın ve zelzelelerden harap olmuştur. Kitabesindeki 1842 tarihi de, bir yangın sonrası esaslı tamiri göstermektedir.
Han-Bey (Pazaryeri) Camii
Tarihi XV.Yüzyıl belki de daha eskiye çıkabilen bir camidir. Bugünkü yapısı da yeni olmalıdır. 948 Sokak’ta olup, eskiden yanında bir zaviyesi vardı. Evliya Çelebi ayrıca burada Hacı İbrahim Camii’nden bahsediyor. Pazaryeri Camii diye ünlü olup, aslî ismi Han-Bey olsa gerektir.
Hatuniye Camii
Anafartalar Caddesi ile 943 Sokak köşesinde olup eskiden yanında geniş bir medresesi vardı. XVII.Yüzyıl başlarında Tayyibe Hatun adında hayırsever bir kadın tarafından yaptırılmıştır, Bir büyük ve iki küçük kubbenin örttüğü, iki eklentili bu gayrimuntazam planlı cami, 1737′ de önemli tamir gördü.
Şeyh Camii
946-961 Sokaklar arasında olup, adını yanındaki türbede yatan Aziz Mahmud Hüdaî Efendi’nin halifelerinden ve Halvetiye tarikatından Şeyh Mustafa Efendi’den alır. Evliya Çelebi bu camiden bahsetmekte ve o zaman sağ olduğunu söylemektedir. Bu Cami, herhalde XVII.Yüzyıl ortalarında yapılmış olacaktı. Daha Evliya Çelebi zamanında kiremitli olan bu cami, 1809 tarihinde tamir edildi.
Fettah Camii
1297 ve 1298 sokaklar köşesinde olup, XVII.Yüzyıl’da yapılmış olmalıdır. Evliya Çelebi “Abdulfettah Çavuş” dediği bu camiinden “kiremitli amma mamur” olarak bahseder. 1843 ve 1861 yıllarında tamir görmüştür. Son şeklini, yakın zamanlarda almıştır.
Çorakkapı (Taşrakapı) Camii
Basmane’deki bu cami, etrafındaki geniş mezarlığı, medresesi ve diğer yapılarıyla Türk mahallelerinin en ucunda gibiydi. Bostanizâde Mehmed Efendi adında bir hayırsever zat tarafından, herhalde XVII. Yüzyıl’dan önce yaptırılmıştır Zira 1745’de var olduğunu biliyoruz. Zarif minaresi ve kubbesi ile İzmir’in güzel camileri arasındadır.
Aliağa Camii
446 ve 854 sokaklarda, serviler ve eski mezarlar ortasında pitoresk görünüşlü bir camidir. Kitabesi 1672’ye tesadüf etmekte olup, yaptıran zatın Gedizli Ali Ağa olduğu söylenir.
Servili Mescid
854 ve 1021 Sokaklar köşesinde olup bugünkü yapısını 1841 yangınından sonra kazanmıştır. 1751’de Servili Mescid veya Osman Efendi Camii diye de anılıyordu. Görülüyor ki, XVIII.Yüzyıl’ın ilk yarısında, Osman Efendi adında bir zat tarafından yaptırılmıştır.
Abdullah Efendi Camii
Basmane’de 1276 ve 1277 Sokaklar köşesindedir. 1770’lerde bu camiin varlığını bildiğimiz için daha eskiden yapılmış olmalıdır. Bugünkü yapısını ise yeni zamanlarda almıştır.
İkiçeşmelik Camii
İkiçeşmelik Caddesi kenarında olup, üzerinde yakın tarihe ait birçok tamir kitabesi vardır. Fakat daha 1734’de bu caminin Kurt Mehmet Yeniçeri veya Kurt Beşe adıyla var olduğunu biliyoruz.
Odunkapulu Camii
427 Sokak’ta yan ahşap bir camiidir. Kitabesine göre 1757’de yapılmıştır; oysa içindeki çeşmenin kitabesi 1728 tarihini gösteriyor. Cami herhalde birçok defa yandıktan sonra bugünkü görünüşünü kazanmıştır.
İzmir’de bu camilerden başka, mazileri belki çok eski, fakat bir asrı kesinlikle geçen aşağıdaki camileri sayabiliriz: Kurşunlu Camii (Agora civarında XVI. yy), Selatinoğlu Camii (Temaşalık’da 981/1030 Sokaklarda, XVI. yy.), Arap Camii (442 Sokak), Aşmalı Mescid (827 Sokak), Balıkçı Mescidi (İkiçeşmelik Caddesi), Kahraman Mescidi (839 Sokak), Hasta Camii (775 Sokak), Dolaplıkuyu Camii (743 Sokak), Esnaf Camii (442 Sokak), Evliyazade Camii (1296 Sokak), Cerhin Hacı Mustâfa Camii (1301 Sokak; yakın yıllara kadar çuval deposu olarak kullanılıyordu, son yıllarda yeniden ibadete açıldı), Hacı Mehmed Camii (841/842 Sokaklar), Natırzade/Kadızade Camii (838 Sokak), Karakapı Camii, Kılcı Mescidi (426/448 Sokaklar), Kalafat Camii (767 Sokak) Hacı Veli Camii (Tilkilik), Bunlardan başka camii özelliklerini kaybeden birçok yapıda bulunuyor, içlerinde 1303/1310 Sokaklar köşesinde bir eski camii, uzun yıllar aslî yapısıyla tamirhane olarak kullanılmış, yakın yıllarda yerine başka bir bina yapılmıştır kemeraltı.com.
Arşiv kayıtlarında ayrıca Kebapçı Hacı Süleyman, Kızıl İbrahim, Hacı Hasan, Hacı Ömer Ağa, Sarı İbrahim Efendi, Çiçek, Hacı Mustafa, Rukiye Hatun ve Odabaşı mescidleri de zikrediliyor. Herhalde bunlar ismini zikretmediğimiz birçok mescid ve camilerle birlikte yangın ve zelzelerle yok olmuşlardı. 1922 yangını sırasında da birçok camii yok olmuştu. Vakıfların kayıtsızlığı yüzünden yok olan camiler de çoktur, Türk İzmir’in yeni semtlerinde, daha yakın tarihlerde yapılan camiler arasında aşağıdakiler zikredilebilir, 787 Sokak’ta olup 6 Aralık 1889 günü ibadete açılan Hacı Bey Camii, 1891’de tamamlanan Karantina Camii, 56 Sokak’taki Güzelyalı Camii, 1896’ya yapılan Eşrefpaşa Camii, XIX. yy. sonlarında yapılan Değirmendağı’ndaki Akarcalı, Kameriye ve Selimiye Camileri de zikredilebilir. Yapıcıoglu, Horasan ve Yeni Camiiler de bu yıllara aittir. Dibekbaşı 803 Sokak’taki Piyaleoğlu Camii (Moralı Mescidi) nin kitabesi 1883’ü gösteriyor. Ancak cami çok daha eski olmalıdır.
Karşıyaka’daki camilere gelince Ferik Osman Paşa Camii, XIX.Yüzyıl sonlarında yapılmış olmalıdır. Haziresinde Atatürk’ün Annesi Zübeyde Hanım’ın mezarı vardır. Soğukkuyu Camii, kitabesine göre 1875’lerde yapılmıştır. Kemalpaşa Camii ise daha yenidir. Bornova’daki Ulu Camii, muhtemelen XVI.Yüzyıl yapısıdır, hatta daha eski de olabilir.